RODZINY ADOPCYJNE
Rodzina adopcyjna (rodzina przysposabiająca) - jest ustanawiana przez sąd rodzinny, powstaje na skutek więzi prawnej ustanawianej pomiędzy przysposabianym (dziecko) i przysposabiającymi (rodzice), ze wszystkimi skutkami tak jak w rodzinie naturalnej. Zgodnie z prawem obowiązującym w naszym kraju celem adopcji zawsze powinno być dobro dziecka. Przysposobienie może ustalić jedynie sąd, po wnikliwym zbadaniu i analizie sytuacji, dotyczy to zarówno dziecka jak i osób przysposabiających. Kiedy na terenie naszego kraju nie można dziecku zapewnić opieki możliwe jest ustanowienie adopcji zagranicznej.
I. RODZAJE PRZYSPOSOBIENIA
1) Przysposobienie pełne
W jego wyniku powstaje pokrewieństwo między dzieckiem a osobami przysposabiającymi, a także między dzieckiem a rodziną przysposabiających. Następuje zerwanie więzi z rodziną naturalną i nawiązanie więzi z nową rodziną (zarówno z „nowymi” rodzicami, jak i ich krewnymi - „nową” babcią, „nowym” wujkiem itp.). Władza rodzicielska rodziców naturalnych wygasa. Po takim przysposobieniu następuje wpis do aktu urodzenia dziecka - przysposabiających wpisuje się jako rodziców. Istnieje też możliwość wydania nowego aktu urodzenia, ale tylko wtedy, gdy tak postanowi sąd opiekuńczy. Dziecko otrzymuje nazwisko przysposabiającego.
2) Przysposobienie całkowite jest odmianą przysposobienia pełnego.
Charakteryzuje się tym, że jest nierozwiązywalne i obowiązuje tu zasada pełnej tajemnicy. Następuje tylko wtedy, gdy rodzice naturalni dziecka zgodzili się przed sądem na przysposobienie ich dziecka, nie wskazując osoby, która ma je przysposobić (czyli nie wskazując „nowych” rodziców - „zgoda blankietowa”). Wówczas zawsze sporządza się nowy akt urodzenia dziecka, z przysposabiającymi wpisanymi jako rodzice. Dziecko otrzymuje nazwisko „nowych” rodziców.
3) Przysposobienie niepełne
W jego wyniku powstaje stosunek pokrewieństwa między dzieckiem a przysposabiającymi. Zerwana więc zostaje więź między dzieckiem a naturalnymi rodzicami. Dziecko nie zostaje jednak włączone do nowej rodziny - tzn. nie staje się ani rodzeństwem naturalnych dzieci „nowych” rodziców, ani nie zyskuje „nowej” babci, wujka itp. Tzn. że pozostają wszystkie więzi pokrewieństwa z naturalną rodziną dziecka, poza pokrewieństwem z naturalnymi rodzicami. Przy tym przysposobieniu również następuje wpis do aktu urodzenia dziecka i dziecko także otrzymuje nazwisko „nowych” rodziców. Przysposobienie niepełne może być zmienione na pełne na wniosek przysposabiającego. O tym, czy taka zmiana powinna nastąpić, decyduje sąd opiekuńczy. Obowiązki alimentacyjne przysposobionego na rzecz swoich krewnych naturalnych powstają dopiero w ostatniej kolejności.
II. WYMAGANIA
1) przysposobić można tylko małoletniego (warunek ten musi być spełniony w dniu złożenia wniosku o przysposobienie) i tylko dla jego dobra;
2) przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego oraz posiada opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że obowiązek ten jej nie dotyczy (osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem oraz sprawujące nad nimi rodzinną pieczę zastępczą);
3) konieczne jest uzyskanie zgody małoletniego, jeśli ten ukończył lat 13. Sąd opiekuńczy powinien wysłuchać przysposabianego, który nie ukończył lat trzynastu, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia. Sąd opiekuńczy wyjątkowo może orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego, jeżeli ten np. nie jest zdolny do wyrażenia takiej zgody;
4) przysposabiający musi wyrazić chęć przysposobienia - tzn. wniosek o orzeczenie przysposobienia;
5) między przysposabiającym, a przysposabianym musi istnieć odpowiednia różnica wieku, czyli ok. 18 lat;
6) przysposabiający musi się wykazywać odpowiednimi właściwościami osobistymi, czyli prawy charakter, zdolności wychowawcze;
7) możliwość wychowania przysposabianego przez przysposabiającego bez nadmiernego dla niego uszczerbku;
8) konieczna jest także zgoda rodziców dziecka, które ma być przysposobione, wyrażona przed orzeczeniem przysposobienia. Zgoda nie jest konieczna, jeżeli zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Sąd opiekuńczy może ze względu na wyjątkowe okoliczności orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli ich odmowa na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka;
9) jeżeli dziecko ma ustanowionego opiekuna to do przysposobienia konieczna jest także jego zgoda, gdyż działa on jako przedstawiciel ustawowy dziecka;
10) przysposobienie może być dokonane przez małżonków - tzw. przysposobienie wspólne, lub też przez jedną osobę - w takim przypadku, jeśli taka osoba pozostaje w związku małżeńskim to konieczne jest także uzyskanie zgody współmałżonka. Od tej reguły istnieją jednak wyjątki:
a) gdy współmałżonek nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, tzn. jest całkowicie ubezwłasnowolniony, nie ma możliwości nabywania praw i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu w drodze czynności prawnych. Brak lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych wyłącza sprawowanie władzy rodzicielskiej, a w związku z tym możliwość przysposobienia;
b) porozumienie ze współmałżonkiem napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, np.: nie jest znane miejsce jego pobytu lub z uwagi na poważną chorobę nie ma możliwości kontaktu z nim. Przeszkoda powinna być trwała, nie przemijająca z upływem krótkiego czasu.
III. PRZYSPOSOBIENIE PRZEZ RODZINĘ
1) możliwe jest przysposobienie siostry lub brata, czyli krewnego w linii bocznej w pierwszym stopniu. Dotyczy to także rodzeństwa przyrodniego, a więc pochodzącego od innej matki lub ojca;
2)możliwe jest przysposobienie dziecka spokrewnionego lub spowinowaconego;
3)dziecko może być też przysposobione przez opiekunów zastępczych.
Dzięki dopuszczeniu takich sytuacji przez prawo, przysposabiany pozostaje w swoim środowisku.
IV. PROCEDURA PRZYSPOSOBIENIA
ETAP WSTĘPNY
I. Na dobry początek.
- Niezobowiązująca rejestracja danych osobowych i adresowych Kandydatów i ustalenie terminu omówienia całokształtu spraw i procedury adopcyjnej w Ośrodku;
- Rozmowa z pracownikiem Ośrodka - zapoznanie Kandydatów z obowiązującą procedurą przygotowania, szkolenia i kwalifikacji, wymaganymi dokumentami;
- Omówienie zagadnień związanych z adopcją z uwzględnieniem potrzeb dzieci oczekujących na umieszczenie w rodzinach.
II. Diagnoza sytuacji rodzinnej Kandydatów do przysposobienia dziecka.
- Zebranie i analiza przedłożonych przez Kandydatów dokumentów pod kątem spełniania wymagań prawnych i posiadania predyspozycji, motywacji i możliwości adopcji dziecka;
- Indywidualna praca z rodziną Kandydatów;
- Badanie psychologiczno-pedagogiczne Kandydatów;
- Wywiad adopcyjny w miejscu zamieszkania Kandydatów;
- Wstępna kwalifikacja kandydatów.
SZKOLENIE
III. Przygotowywanie Kandydatów do przysposobienia dziecka.
- Indywidualne w ramach spotkań z opiekunami rodziny (psychologiem i pedagogiem Ośrodka) - rozmowy psychoedukacyjne;
- Grupowe w ramach 36-godzinnego szkolenia (7 spotkań) prowadzonego metodami pracy warsztatowej. Program szkoleniowy „Rodzina” został zatwierdzony Decyzją nr 6/2012/RA jako program szkoleniowy dla kandydatów do przysposobienia dziecka.
IV. Formalna kwalifikacja Kandydatów do przysposobienia dziecka.
- Analiza potencjału rodziny po szkoleniu przez Komisję Kwalifikacyjną Ośrodka;
- Decyzja Komisji Kwalifikacyjnej o pełnej akceptacji kandydatów.
PROPOZYCJA DOBORU RODZINY DLA DANEGO DZIECKA
V. Nawiązanie kontaktu rodziny z konkretnym dzieckiem.
- Spotkanie w Ośrodku - przekazanie rodzinie kompletu posiadanej informacji o dziecku;
- Monitorowanie procesu przygotowywania dziecka do spotkania z rodziną;
- Organizacja i uczestnictwo opiekunów w pierwszym kontakcie rodziny z dzieckiem;
- Decyzja Kandydatów o podjęciu się roli rodzica adopcyjnego przy pełnej akceptacji dziecka i wydanie rodzinie stosownych dokumentów.
VI. Pomoc w przeprowadzeniu procedury sądowej ustanowienia rodziny adopcyjnej.
- Udzielanie pomocy prawnej – pisma do sądu, pomoc w skompletowaniu wymaganych dokumentów sądowych, rozmowy informacyjne z placówką opiekuńczo-wychowawczą / pogotowiem rodzinnym i Kandydatami;
- Uczestnictwo w rozprawie sądowej;
VII. Wsparcie dla już funkcjonujących rodzin adopcyjnych.
- Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w razie wystąpienia problemów w rodzinie;
- Grupa wsparcia dla rodzin adopcyjnych działająca w Ośrodku Adopcyjnym i Pieczy Zastępczej „Szansa”; podtrzymywanie kontaktu wraz z działaniami samopomocowymi.
- Wspieranie rodziny i dziecka w okresie preadopcyjnym.
V. PROCEDURA SĄDOWA
Przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego. Wyłącznie uprawnionym do jego wszczęcia jest przysposabiający. Wniosek o wszczęcie postępowania należy zgłosić w sądzie opiekuńczym właściwym dla osoby przysposabiającej lub mającej być przysposobioną. Po wpłynięciu wniosku o adopcję sąd wzywa na pierwszą sprawę wnioskodawców oraz rodzica lub opiekuna prawnego dziecka (interesy dziecka skierowanego do adopcji reprezentuje opiekun prawny lub kurator, ustanowiony przez sąd na wniosek ośrodka adopcyjnego bądź placówki, w której dziecko aktualnie przebywa).
Sąd podejmuje szereg czynności, takich jak: przeprowadzenie postępowania dowodowego z wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania nowych rodziców, badań psychologicznych oraz złożonych niezbędnych dokumentów. W przypadku, gdy wnioskodawcy byli przygotowywani przez ośrodek adopcyjny, żąda się również opinii wystawionej przez specjalistów pracujących w tej instytucji.
Sąd określa sposób i okres osobistej styczności wnioskodawców z dzieckiem tak, by mogli się wzajemnie poznać. Sąd może wydać postanowienie o tymczasowym umieszczeniu dziecka w domu wnioskodawców (do czasu pełnego przysposobienia) lub wskazać - jako miejsce kontaktowania się - placówkę, w której przebywa dziecko. Po tym okresie odbywa się sprawa o przysposobienie, a po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie. Jest ono podstawą do sporządzenia nowego aktu urodzenia dziecka przez Urząd Stanu Cywilnego.
VI. WYCIĄG
z obowiązującej „Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej”
Art. 172. 1. Kandydaci do przysposobienia dziecka są obowiązani posiadać świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy kandydatów do przysposobienia:
1) spokrewnionych albo spowinowaconych z dzieckiem lub
2) którzy wcześniej przysposobili rodzeństwo dziecka, lub
3) sprawujących nad dzieckiem rodzinną pieczę zastępczą, z wyjątkiem osób lub małżonków, nie spełniających warunków dotyczących rodzin zastępczych w zakresie niezbędnych szkoleń, którym sąd powierzył tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie art. 109 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
3. Program szkolenia kandydatów do przysposobienia dziecka zatwierdza, na okres pięciu lat, minister właściwy do spraw rodziny, na wniosek podmiotu prowadzącego szkolenie.
4. Zatwierdzenie lub odmowa zatwierdzenia programu szkolenia, o którym mowa w ust. 3, następuje w drodze decyzji.
5. Przed skierowaniem kandydata do przysposobienia dziecka na szkolenie ośrodek adopcyjny dokonuje jego wstępnej oceny, z uwzględnieniem:
1) kwalifikacji osobistych, o których mowa w art. 1141 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy;
2) motywacji do podjęcia się wychowywania dziecka;
3) wywiadu adopcyjnego.
POW „Szansa dla Dziecka” i
Ośrodek Adopcyjny i Pieczy Zastępczej „Szansa” w Bytomiu